Το βιβλίο «Η άλλη μεριά του βουνού» του Πτολεμαϊδιώτη Γιάννη Φωτεινού καυτηριάζει την εξαθλίωση των πολιτιστικών συστημάτων της χώρας

«Η Φλώρινα των πολιτισμών»

(Μια πολυπολιτισμική κοινωνία μέσα από τη λογοτεχνία)

της Δόξας Κωτσαλίδου

Στις 28/11/2012, ημέρα Τετάρτη και ώρα 6.30' μ.μ. η Παρθένα Τσοκτουρίδου συντόνισε την παρουσίαση του βιβλίου της Δόξας Κωτσαλίδου με τίτλο: "Η Φλώρινα των πολιτισμών" στη Φλώρινα στην καφετέρια "Οδός των Ονείρων" και αξιολόγησε το βιβλίο με ανάλογη κριτική στην ομιλία της.

Στην παρουσίαση έλαβε μέρος και η απαγγελτική ομάδα γυναικών Φλώρινας με τις κ.κ.: Μαρία Γιαλαμά, Μαρία Στάικου,  Ιωάννα Λέκα,  Ευγενία Δανηιλίδου  και Όλγα Μπέλλη.

Η Παρθένα Τσοκτουρίδου κάνει ερωτήσεις στη Δόξα Κοτσαλίδου για το βιβλίο της και η Δόξα δίνει απαντήσεις….

Βρίσκεσαι στη Φλώρινα

Μην ψάχνεις δύσκολους και δύσβατους δρόμους

Ακολούθα το μονοπάτι που ξανοίγεται μπροστά σου

Και δεν ζητά τίποτε άλλο

Παρά να το διαβείς γελαστός

Ανοιχτός προς τους συνταξιδιώτες σου

Ανοιχτός στο πολύχρωμο τοπίο

Ανοιχτός στο ακούραστο κελάρυσμα

Ανοιχτός στο πολύχρωμο κελάηδημα

Και να δεχτείς

Ότι αυτό το μονοπάτι δεν είναι ιδιοκτησία κανενός

Είναι αιώνιο και πανανθρώπινο

Είναι το μονοπάτι της Φλώρινας.

Η Φλώρινα είναι ο τόπος, κα Δόξα Κωτσαλίδου, σύμφωνα με τα όσα γράφετε αντί προλόγου στο βιβλίο σας, που μπορούμε να μιλάμε για μια πολυπολιτισμική κοινωνία.

Ένας κόσμος μ' αυτή την πραγματικότητα και της αποδοχής του ενός στον άλλον εφόσον συμπράττουν και βιώνουν ανέκαθεν.

Η ιστορία όμως, μας διδάσκει, εκτός από τους εξοντωτικούς πολέμους με τους άλλους πολιτισμούς, ότι εφόσον έχουμε τη δύναμη, οφείλουμε να τους καταστρέφουμε και να διαδίδουμε τον πολιτισμό μόνο των ημέτερων.

Κυρία Κωτσαλίδου, στο βιβλίο σας αυτό, που αναφέρεται στη «Φλώρινα των πολιτισμών, μια πολυπολιτισμική κοινωνία μέσα από τη λογοτεχνία», ασχολείστε με το έργο του βραβευμένου Τούρκου συγγραφέα Νετζατί Τζουμαλί, για το λόγο ότι το λογοτεχνικό του έργο ενώνει εντός του την Ελλάδα και την Τουρκία, όπως αναφέρετε, δυο αιώνιους εχθρούς, με μια διαρκή διαμάχη μεταξύ τους.

Αναφέρετε πως ο εν λόγω συγγραφέας στα διηγήματά του προσπερνά τα μίση και τα εγκλήματα, και αναζητά την αγάπη, αλλά και την αποδοχή όχι μόνο των δικών του, μα και των άλλων.

Ο Τούρκος συγγραφέας φωτογραφίζει τη Φλώρινα με τη λαογραφική και ιστορική της πολυπολιτισμική δράση και καταγράφει τα γεγονότα της, απαλύνοντας την οξύτητά τους, μεταποιώντας την ταυτόχρονα σε δίδαγμα ζωής, ειρήνης και αγάπης.

Η ιστορία, γράφετε, πως μας έκανε να μισήσουμε. Η λογοτεχνία, όμως, ανοίγει όλες τις πόρτες και κοιτάζει κατάματα τον άνθρωπο με τον πόνο και τη χαρά του, έτσι απλά, όσο απλή είναι και η ίδια η ζωή.

Το βιβλίο σας δεν μπορεί να καταταχτεί ότι υπάγεται στον τομέα της λαογραφίας και της ιστορίας, παρ' όλο που αναφέρεται στοιχεία μέσα και από τις δυο κατηγορίες της λογοτεχνίας.

Υπάγεται στην κατηγορία της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, που ασχολείται με τις θετικές, αρνητικές κι ουδέτερες αναφορές, που σχετίζονται με τη λαογραφία και την ιστορία της Φλώρινας.

 (1). Γνωρίζουμε, πιστεύω όλοι, πως στις μέρες μας η έννοια της διαπολιτισμικότητας χρησιμοποιείται διεθνώς και ευρέως στην εκπαίδευση. Έχει, όμως, κάποιες βασικές αρχές που τη διέπουν. Αναφορικά σ' αυτό το θέμα της Φλώρινας που γράφετε, θα μπορούσαμε να πούμε πως μία απ' αυτές είναι και η αναγνώριση της ισοτιμίας των πολιτισμών από την πολυπολιτισμική της κοινωνία;

            Οι διαπολιτισμικές σχέσεις, είναι σχέσεις εξουσίας και η συνάντηση διαφορετικών ομάδων γίνεται με όρους άνισους. Κυρίαρχο ρόλο παίζουν τα στερεότυπα, οι εικόνες, οι γνωστικές κατηγορίες και οι προκαταλήψεις, που καθορίζουν και διαμορφώνουν τους τρόπους συνύπαρξης των διαφορετικών ομάδων.

(2). θα ήθελα να πούμε κάτι για την ισοτιμία του μορφωτικού κεφαλαίου στη Φλώρινα των ατόμων διαφορετικής πολιτισμικής προέλευσης. Αναφέρετε κάτι σχετικό γι' αυτά;

Το «εγώ και ο άλλος», δεν θα πάψει ποτέ να απασχολεί τους ανθρώπους, από την προσωπική τους ζωή, έως την κοινωνική, πολιτιστική, πολιτική και εθνική θέαση των πραγμάτων. Όταν τον ενδόμυχο φόβο για το ξένο, τον αντικαταστήσει η γνώση, θα μπορέσει ο κάθε άνθρωπος, η κάθε κοινωνία να αποδεχτεί τον άλλο ξένο, να αποδεχτεί μια κοινωνία πολυπολιτισμική με ανθρώπους και πολιτισμούς διαφορετικούς μεταξύ τους, αλλά εξίσου αξιόλογους.

(3). Όσον αφορά την εξασφάλιση του δικαιώματος όλων για ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση και στη ζωή, τι σχετικό αναφέρει το βιβλίο;

Στην Ελλάδα, οι αρχές της Διαπολιτισμικής αγωγής βρήκαν πρόσφορο έδαφος. Λόγο της γεωγραφικής θέσης και της ιστορικής της πορείας, υπήρξε ένας τόπος που  γνώρισε πολλούς πολιτισμούς, συνυπήρξε με αυτούς, επηρεάστηκε από αυτούς και επηρέασε αυτούς αντίστροφα. Παρότι είναι ο κυρίαρχος πολιτισμός στον τόπο μας, εν τούτοις σέβεται και αποδέχεται και τους άλλους πολιτισμούς. Για το σκοπό αυτό λειτούργησαν τμήματα Υποδοχής και ένταξης, ή φροντιστηριακά τμήματα για να βοηθηθούν οι έτεροι μαθητές στην καλύτερη προσαρμογή στο νέο περιβάλλον και την αφομοίωσή τους από την χώρα Υποδοχής. Επίσης, εκτός από τα τμήματα Υποδοχής, λειτούργησαν και σχολεία παλιννοστούντων, καθώς και Διαπολιτισμικά Σχολεία. Εκτός από τα παραπάνω, το ΥΠ.Ε.Π.Θ. ενδιαφέρθηκε και για την επιμόρφωση του εκπαιδευτικού προσωπικού και την παραγωγή ανάλογου διδακτικού υλικού.

(4). Θα θέλατε να μας πείτε, ποιες είναι, κατά την άποψη σας, στο βιβλίο σας, οι πολιτισμικές συνθήκες των πολυπολιτισμικών ανθρώπων και τι στόχο έχει μια διαπολιτισμική παιδαγωγική πράξη για την ανάπτυξή τους;

Από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν, sτην πλειοψηφία  ο άλλος είναι εχθρός και κακός, ενώ οι περιπτώσεις που παρουσιάζεται ο άλλος ως καλός και φίλος αποτελούν εξαιρέσεις.

Η παραπάνω διαπίστωση ενεργοποίησε πληθώρα επιστημόνων στο χώρο της Εκπαίδευσης και κατέθεσαν κρίσεις και απόψεις για απαλοιφή των στερεοτύπων, των προκαταλήψεων και των ρατσιστικών φαινομένων ενάντια στον διαφορετικό.

Η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση στρέφεται κατά των διακρίσεων και αγωνίζεται για μια πολυπολιτισμική παγκόσμια κοινότητα.

(5). Πρώτο βασικό στοιχείο μιας διαπολιτισμικής προσέγγισης είναι ότι στην πλειονότητά τους οι κοινωνίες είναι πολυπολιτισμικές  με τάσεις διεύρυνσης της πολυπολιτισμικότητας. Τι έχετε να μας πείτε σχετικά μ' αυτό το θέμα;

Ταυτόχρονα με την παρουσία του ανθρώπου πάνω στη γη, αναπτύχθηκαν και οι διαπροσωπικές σχέσεις. Η ανάγκη αποδοχής του ενός ανθρώπου προς και από τον άλλο. Στην αρχή το παιχνίδι ήταν για λίγους, ο ένας τον άλλο, στη συνέχεια, η μια ομάδα την άλλη, η μια κοινότητα την άλλη, και όσο ο άνθρωπος περιπλανιόταν για να βρει τροφή, τόσο και έρχονταν σε επαφή με άλλους ανθρώπους, με άλλες συνήθειες, συμπεριφορές κ.λπ. και έπρεπε κάτι να γίνει, ή να σκοτώσει ο ένας τον άλλο, ή να δεχτεί ο ένας τον άλλο και να συμπράξουν για την αλληλοπροστασία και επιβίωσή τους. Στη μακραίωνη ανθρώπινη πορεία συνέβησαν και τα δύο, και αλληλοσκοτωμοί και συμμαχίες. Βέβαια εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε κανείς να μιλήσει στους πρωτόγονους για διαπολιτισμική εκπαίδευση και οι άνθρωποι των σπηλαίων κινούνταν με οδηγό το ένστικτο και τις πρακτικές τους ανάγκες. Με το πέρασμα των αιώνων όμως και τη μεταμόρφωση των πρωτόγονων σε πολιτισμένα όντα, με την ανακάλυψη της γραφής, την εξέλιξη της τεχνολογίας και των επιστημών, τη θέση του ενστίκτου την πήρε η γνώση του συμφέροντος, και τα όπλα (καταπληκτικές εφευρέσεις) που προορίζονταν για την εξεύρεση της τροφής, χρησιμοποιήθηκαν  για την εξεύρεση του πλούτου και στράφηκαν εναντίον αλλήλων συνανθρώπων.

Και αυτό το παιχνίδι το «εμείς και οι άλλοι» διαρκεί μέχρι και τις μέρες μας. Οι αμιγείς κοινωνίες φθίνουν και τα χρώματα που ήταν καθορισμένα για κάθε ήπειρο της υδρογείου αναμίχθηκαν και έδωσαν νέα χρώματα και ποικίλες αποχρώσεις. Πολυπολιτισμικές κοινωνίες, πολύχρωμες γειτονιές, άλλοτε ειρηνικές και άλλοτε εχθρικές. Και τα χελιδόνια συνεχίζουν τον αγώνα να φέρουν την άνοιξη και τιτιβίζουν για διαπολιτισμικές σχέσεις, για αποδοχή της διαφορετικότητας του άλλου και σε τελική ανάλυση, την αποδοχή της διαφορετικότητας όλων μας, το σεβασμό και την αξιοπρέπεια προς τον εαυτό και τον άλλο ως εαυτόν.

Δεύτερο βασικό στοιχείο της διαπολιτισμικής προσέγγισης είναι ότι κάθε πολιτισμός έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που πρέπει ν' αναγνωρίζονται και να γίνονται σεβαστά. Τι σχετικό αναφέρεται στο βιβλίο;

Στη σημερινή μεταβιομηχανική κοινωνία, με την ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα (διακίνηση, επικοινωνία, διάδοση πληροφοριών), την πλανητοποίηση των σχέσεων και την παγκοσμιοποίηση των συμφερόντων, πολλαπλασιάζονται οι κοινωνίες με πληθυσμιακή και πολιτισμική πολλαπλότητα. Παρατηρούμε πολιτισμικές ετερότητες που σχετίζονται είτε με τμήματα του γηγενούς πληθυσμού, είτε με νέους, αλλόχθονες πληθυσμούς που έρχονται στη χώρα μας στα πλαίσια κάποιου τύπου μετανάστευσης. Οι μορφές της ετερότητας είναι οι εξής: α) εθνική ετερότητα, β) εθνοτική ετερότητα, γ) θρησκευτική ετερότητα, δ) γλωσσική ετερότητα, ε) πολιτισμική ετερότητα.  Και η διαπολιτισμική εκπαίδευση αποτελεί πλέον αναγκαιότητα των καιρών. Οι ελπίδες στρέφονται στη νέα γενιά, έτσι ώστε η αποδοχή της διαφορετικότητας του άλλου, η ειρηνική και δημιουργική συμβίωση των ετεροτήτων, να γίνει βίωμα, να ενσωματωθεί στην παιδεία κάθε έθνους και στη συνείδηση του παγκόσμιου ανθρώπου.

(7). Τρίτο βασικό στοιχείο της διαπολιτισμικής προσέγγισης είναι ότι η πολυπολιτισμικότητα αποτελεί εν δυνάμει προνόμιο. Τι έχετε να μας πείτε;

Ο κάθε άνθρωπος ανήκει στη δική του κουλτούρα και επικοινωνεί με τους άλλους μέσω της κουλτούρας του. Αποκτά τη δική του ταυτότητα και αναγνωρίζει τον εαυτό του μέσα από τους άλλους. Η ταυτότητα όμως αυτή δεν δημιουργείται από μόνη της, αλλά γίνεται από δάνεια και ανταλλαγές, είναι αποτέλεσμα συναντήσεων και διασταυρώσεων. Το ίδιο συμβαίνει και με τους πολιτισμούς, όπου οι αλληλεπιδράσεις επενεργούν ποικιλοτρόπως.

Τα πρόσωπα προσλαμβάνονται ως φορείς συγκεκριμένων ρόλων και θέσεων καθορισμένων από το κοινωνικό σύστημα στο οποίο τα πρόσωπα αυτά εντάσσονται και στους κανόνες του οποίου οφείλουν να συμμορφώνονται.

Ο άνθρωπος όμως είναι κοινωνικό ον και δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον άλλο. Δεν μπορεί να γνωρίσει την πληρότητα χωρίς τον άλλο και προσδοκά την αναγνώριση μέσα από αυτόν. Σύμφωνα με τον Καστοριάδη, ο άλλος δεν νοείται ως ένα εξωτερικό εμπόδιο ή κατάρα, αλλά αποτελεί συστατικό στοιχείο του εαυτού.

Ο Charles Taylor αναφέρει: «χρειαζόμαστε τους άλλους, τη συνομιλία μαζί τους και την από κοινού κατανόηση για να γίνει ξεκάθαρο τι είναι αυτό που πραγματικά αισθανόμαστε». Η ταυτότητα –ατομική, εθνοτική, εθνική, θρησκευτική- δεν μπορεί να υπάρξει σε απομόνωση και αποκτά το νόημά της από τον άλλο. Η αίσθηση του εαυτού είναι στενά συνδεδεμένη τόσο με την επίγνωση της παρουσίας του άλλου όσο και με το «ανήκειν» σε μια ευρύτερη συλλογικότητα.

(8). Τέταρτο βασικό στοιχείο της διαπολιτισμικής προσέγγισης είναι ότι για την αξιοποίηση του προνομίου της πολυπολιτισμικότητας απαιτείται η διασφάλιση της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στους διάφορους πολιτισμούς δίχως να εξαφανίζεται ή να μετατρέπεται η ιδιαίτερη ταυτότητα του καθενός. Πείτε μας, σας παρακαλώ, τι αναφορές έχετε για το θέμα αυτό.

Στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, τη δεκαετία του 1975-1985 επιχειρήθηκε ένας εκσυγχρονισμός, ο οποίος όμως κινούνταν στη λογική της μονοπολιτισμικότητας, της μονογλωσσίας και του εθνοκεντρισμού. Το ενδιαφέρον της εκπαίδευσης στράφηκε στην ένταξη και ενσωμάτωση των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητών, στο πολιτισμικό και θρησκευτικό πλαίσιο του επίσημου ελληνικού κράτους. Αυτή η πολιτική όμως δεν εξασφάλιζε τη διαφορετικότητα των άλλων, αλλά αντίθετα επεδίωκε να αφομοιώσει τους άλλους μέσα στο επίσημο κρατικό σύστημα.

(9). Πιστεύετε πως η διαπολιτισμική εκπαίδευση πρέπει να αποτελεί αρχή και στόχο που διέπει κάθε σχολική δραστηριότητα;

Το σχολείο κυρίως, παράγει και αναπαράγει ιδεολογήματα και στερεότυπα και από την άποψη αυτή, φέρει σημαντική ευθύνη για τη διάχυσή τους στην κοινωνική συνείδηση. Το σχολείο πρέπει συνειδητά να καλλιεργήσει την κριτική στάση των μαθητών απέναντι στον οποιοδήποτε άλλο, να αμβλύνει τους φανατισμούς και τις μη αιτιολογημένες αρνητικές στάσεις και συμπεριφορές και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την αποδοχή της διαφορετικότητας. Όταν όμως η πολυπολιτισμικότητα αποτελεί γεγονός για μια κοινωνία, τότε κρίνεται απαραίτητη η διαπολιτισμική αγωγή, γιατί δεν αρκεί η αποδοχή ενός διαφορετικού πολιτισμού ή η ύπαρξη πολλών πολιτισμών σε ένα περιβάλλον, όπου παρατηρείται το φαινόμενο, ο κυρίαρχος πολιτισμός να δέχεται τους άλλους, να διακηρύσσει ισοτιμία και σεβασμό προς τους άλλους, αλλά να κρατάει τα όρια του κάθε πολιτισμού σταθερά και απαραβίαστα. Το ζητούμενο δεν είναι απλά η συνύπαρξη διαφορετικών πολιτισμών, αλλά η αμοιβαία αλληλογνωριμία, η δημιουργία σχέσεων φιλίας και συνεργασίας. Μέσα από το διαφορετικό, διαφαίνεται το όμοιο, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει ως συνεκτικός κρίκος που θα ενώσει και θα εμπλέξει μεταξύ τους τους υπάρχοντες πολιτισμούς, χωρίς να ξεχωρίσει ανώτερους και κατώτερους, κυρίαρχους και μη.

(10). Μέσα στην πολυπολιτισμική και πολυεθνική κοινωνία της Φλώρινας, πιστεύετε πως πρέπει να μάθουμε να κατανοούμε του άλλους; Να τοποθετούμε τον εαυτό μας  στη θέση τους; Να βλέπουμε τα προβλήματά τους μέσα από τα δικά τους τα μάτια; Να καλλιεργούμε τη συμπάθεια μας γι' αυτούς, για τη διαφορετικότητά τους; Πιστεύετε πως μια κοινωνία μπορεί να γίνει πιο ανθρώπινη με την εκπαίδευση για αλληλεγγύη, με την καλλιέργεια μιας συλλογικής συνείδησης πέρα από ομάδες, φυλές και κράτη; Μπορούν να παραμεριστούν μέσω της εκπαίδευσης οι αδικίες και η κοινωνική ανισότητα; Πρέπει να υπάρχει μια εκπαίδευση για διαπολιτισμικό σεβασμό; Μια εκπαίδευση εναντίον του εθνικιστικού τρόπου σκέψης για να μπορέσουν οι διαφορετικού λαοί ν' ανοίξουν διάλογο και να επικοινωνήσουν μαζί τους; Συγχωρέστε με για την πολλαπλότητα των ερωτήσεων, στις οποίες φυσικά μπορείτε ν' απαντήσετε σε γενικό πλάνο, μιας και έχετε το ερωτηματολόγιο μπροστά σας.

Στις μέρες μας πλέον, εγκαταλείπεται ο παραδοσιακός ρόλος, του εθνικού πλαισίου και διακηρύσσεται  ο ρόλος της αποδοχής και της διαμόρφωσης θετικών αντιλήψεων για τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά άλλων λαών. Προβάλλεται πλέον α) η διαφορετικότητα β) οι δημοκρατικές ιδέες γ) η αποτροπή αναπαραγωγής στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Σημαντικό ρόλο σε αυτό, διαδραμάτισε και η λογοτεχνία στην εξάπλωση των διαπολιτισμικών αρχών και την κατάλυση των στερεοτύπων και προκαταλήψεων που τυραννούν επί αιώνες την ανθρωπότητα και διαιωνίζουν κακώς κείμενα και κακώς ληφθέντα μηνύματα για εαυτούς και αλλήλους.

Και σε αυτό το σημείο, πρέπει να αναφέρουμε τον Νετζατί Τζουμαλί ο οποίος με τη δική του λογοτεχνία, το δικό του λόγο,  μιλάει για τους άλλους μέσα στον πόλεμο και τη δυστυχία, μέσα στην αντιπαράθεση και τα διαφορετικά συμφέροντα. Ο άλλος είναι κι αυτός λαός, είναι άνθρωπος κακός ή καλός, αλλά ο πόλεμος είναι μόνο κακός για όλους.

(11). Ας μιλήσουμε τώρα για την συντηρητική κριτική που είναι εναντίον της πολυπολιτισμικής προσέγγισης. Τι αναφέρετε στο βιβλίο σας σχετικά μ' αυτό το θέμα;

Έχουν παρατηρηθεί δύο διαφορετικά και ακραία φαινόμενα:

Από τη μια, υπάρχουν μηχανισμοί, που διαμορφώνουν με απόλυτο τρόπο τα γνωστικά και ιδεολογικά πλαίσια μιας ομάδας, με τη συνδρομή των οποίων κατασκευάζεται η εθνική ταυτότητα και ιδεολογία. Με τον τρόπο αυτό σχηματοποιούνται εθνοκεντρικές γνώσεις, στάσεις, προκαταλήψεις και στερεοτυπικές αντιλήψεις που λειτουργούν ως τροχοπέδη στην αρμονική συνύπαρξη των διαφορετικών πολιτισμών.

Και από την άλλη, η μεγάλη επιθυμία για την αρμονική συνύπαρξη των διαφορετικών εθνικοτήτων, μας ώθησε σε ακραίες αποφάσεις και ενέργειες. Εδώ πρέπει να αναφέρω το παράδειγμα με το εγχειρίδιο της ιστορίας της στ’ τάξης του δημοτικού, όπου στην  προσπάθειά μας να θεωρηθούμε ιδεολόγοι, πλουραλιστές, δημοκρατικοί και να συμβάλλουμε στην ενότητα και ειρηνική συμβίωση των ημών και των άλλων, φτάσαμε στο αντίθετο άκρο υπερβάλλοντας και συρρικνώνοντας τον ελληνικό πολιτισμό, αποκρύπτοντας την ελληνική ιστορία, ελαχιστοποιώντας την ορθόδοξη θρησκεία, αδικώντας την ελληνική κουλτούρα.

Σέβομαι και αποδέχομαι τον άλλο και τον έτερο πολιτισμό δεν σημαίνει ότι αρνούμαι και μειώνω τον δικό μου, δεν σημαίνει ότι λησμονώ την ιστορία μου. Σέβομαι και αποδέχομαι τον άλλο σημαίνει ότι γνωρίζω καλά τον εαυτό μου, τον σέβομαι και δια μέσου του εαυτού μου διαχέομαι προς τον άλλο.

(12). Σχετικά με την γνωστή υποθήκη του Διονύσιου Σολωμού: «Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικό ότι είναι αληθινό», τι έχετε να πείτε αναφορικά για τον αιώνα της εθνοκάθαρσης που πέρασε; Αν θέλετε, διαβάστε μας ένα απόσπασμα από το βιβλίο σας σχετικά μ' αυτό το θέμα.

Από τον Διονύσιο Σολωμό, θα πάω στον Αντρέι Ταρκόφσκι,  ο οποίος αναφέρει σχετικά με το τι είναι κοινωνικά αληθινό και τι όχι. «Οι ατέλειωτοι πόλεμοι αποδεικνύουν ότι κάτι δεν πάει καλά Τα «ήθη» που στηρίζουν το κοινωνικό οικοδόμημα επί αιώνες, καταρρέουν, η ίδια η ιστορία αποδεικνύει το πόσο καταστροφικό ήταν και είναι –αυτό το οικοδόμημα- για την ανθρωπότητα. Επαναστάσεις, καταστροφές, πόλεμοι, δεν είναι τίποτε άλλο από αποδείξεις ότι ο εκάστοτε πολιτισμός, η εκάστοτε κοινωνία, ήταν λάθος». Ποια είναι όμως  η αλήθεια; Και ποιος μας βεβαιώνει ότι αυτό που ξέρουμε σήμερα ως αλήθεια, αύριο δεν θα αποδειχθεί ως τραγική πλάνη; Μόνο ο χρόνος μπορεί να φανερώσει αλήθειες συμπαντικές και πανανθρώπινες! Κατακλυζόμαστε από συμφέροντα, πέφτουμε θύματα οργανωμένης προπαγάνδας, με ποιο κουράγιο θα μπορέσουμε να διακρίνουμε σήμερα ποια είναι η αλήθεια; Κι όταν περάσει ο καιρός, κι ο ανελέητος χρόνος την αποκαλύψει, τότε θα είναι πλέον αργά, θα έχουμε ήδη γίνει μάρτυρες και –ίσως- συνεργοί, πανανθρώπινων εγκλημάτων.

Θα ήθελα συνεχίζοντας τη σκέψη του Διονύσιου Σολωμού να μοιραστούμε όλοι εδώ, τη σκέψη του απλού ανθρώπου, τη σκέψη που μπορεί να αναδείξει την αγάπη και αδελφοσύνη όλων των ανθρώπων …. «πρέπει να θεωρούμε αληθινό το χαμόγελο και το κλάμα του ανθρώπου, την αγάπη και την αγκαλιά που ζεσταίνει την καρδιά μας, τον φίλο που σφίγγει το χέρι μας στις δυσκολίες, πρέπει να θεωρούμε αληθινό, αυτό που πηγάζει αυθόρμητα μέσα από την καρδιά μας…».

Αγαπητές φίλες και φίλοι, η συζήτησή μας έφτασε στο τέλος της. Ακολουθεί επαγγελία ποιημάτων που αφορούν τον πόλεμο και την ειρήνη, μιας και η παρουσίαση του βιβλίου της κας Κωτσαλίδου σχετίζεται μ' αυτό το θέμα.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Το φαινόμενο της πολυπολιτισμικότητας δεν είναι καινούργιο. Μια αναδρομή στην ιστορία θα μας αποδείξει ότι ανέκαθεν υπήρχε σύμπραξη και συμβίωση διαφορετικών μεταξύ τους λαών. Οι αποικίες, οι οικονομικοί πόλεμοι, οι θρησκευτικοί πόλεμοι, οι εξερευνήσεις κ.λπ. έφεραν τον εαυτό απέναντι από τον άλλο, τον έκαναν εχθρό, τον εκμεταλλεύτηκαν, τον εξόντωσαν. Ο άλλος είχε υπόσταση μόνο ως αντικείμενο εκπλήρωσης των στόχων και συμφερόντων του εαυτού. Ο εαυτός, όταν ήταν ανώτερος και ισχυρός, θεωρούσε καθήκον του ιερό την εξόντωση του κατώτερου άλλου και τη διάδοση του δικού του πολιτισμού. Οι σελίδες της ιστορίας είναι γεμάτες από τούτη την ιδεολογία και αλίμονο στον ανυποψίαστο αναγνώστη. Αλίμονο στις αναρίθμητες γενιές που μεγάλωσαν και εμποτίστηκαν με την εγωϊκή υπερηφάνεια του εαυτού τους.

Οι ατέλειωτοι πόλεμοι αποδεικνύουν ότι κάτι δεν πάει καλά Τα «ήθη» που στηρίζουν το κοινωνικό οικοδόμημα επί αιώνες, καταρρέουν, η ίδια η ιστορία αποδεικνύει το πόσο καταστροφικό ήταν και είναι –αυτό το οικοδόμημα- για την ανθρωπότητα. Επαναστάσεις, καταστροφές, πόλεμοι, δεν είναι τίποτε άλλο από αποδείξεις ότι ο εκάστοτε πολιτισμός, η εκάστοτε κοινωνία, ήταν λάθος.

ΟΙ ΧΑΜΕΝΟΙ ΘΕΟΙ (του Βασίλη Μακαρίου) – (Λογοτεχνική προσέγγιση της Παρθένας Τσοκτουρίδου)

Αξιολογώντας το βιβλίο «ΟΙ ΧΑΜΕΝΟΙ ΘΕΟΙ» του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα Βασίλη Μακαρίου μπορώ να διακρίνω ευκρινώς ότι το βιβλίο κατατάσσεται στα μυθιστορήματα της σύγχρονης λαϊκής λογοτεχνίας της πνευματικής μας ζωής, μιας και αναφέρεται σε μια επιστήμη, συγκεκριμένα στην αρχαιολογία, που ασχολείται ερευνητικά μ’ ένα συγκεκριμένο μύθο και είναι μια πνευματική δημιουργία που έχει μεγάλη σημασία στη σπουδαιότητα της λαογραφίας μας για την ερμηνεία της ίδιας της ψυχοσύνθεσης του λαού μας και της επικοινωνίας με τις ρίζες του.

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, πιστεύω πως το βιβλίο αυτό έχει μεγάλη πολιτισμική αξία τόσο για την εξελικτική συνέχιση της δημιουργικής πορείας του λαού μας στα πεδία του πολιτισμού, όσο και για τη διατήρηση της εθνικής μας ταυτότητας και της πολιτισμικής μας φυσιογνωμίας.

Κατά δεύτερο λόγο, μπορώ να πω μετά βεβαιότητας ότι ο συγγραφέας είναι αρκετά επιμελημένος γλωσσικά και ο λόγος του είναι αξιοθαύμαστος για την παραστατικότητά του σε ιδιαίτερες πολιτιστικές εκδηλώσεις, ιδέες και εθνικοκοινωνικά χαρακτηριστικά.

Όσο για την υπόθεση του όλου έργου, πιστεύω πως επηρεάζει κατά πολύ τον αναγνώστη να ενεργήσει ο ίδιος για την ανίχνευση μιας ερευνητικής υπόθεσης που εξελίσσεται στο περίφημο, μαγευτικό και παραμυθένιο δρυοδάσος της Φολόης, που ανήκει στο Ν.Ηλείας στην Πελοπόννησο.

Ο συγγραφέας περνάει με το λόγο του την αρχαία ελληνική μυθολογία στον τρόπο σκέψης της σύγχρονης ζωής ως ανάγκη να ανήκει σε κάποια ομάδα με σαφήνεια του ακριβούς ρόλου του, να ανήκει ότι έχει κάπου τις ρίζες του, να έχει σταθερό πλαίσιο προσανατολισμού στις έρευνές τους και να βλέπει τη ζωή του με μεγαλύτερη προοπτική και μέσω της έρευνάς του, αλλά και μέσω του έρωτα, ενός έρωτα με ειλικρινή αισθήματα και πραγματικής αγάπης.

Το σίγουρο είναι ότι ο συγγραφέας δεν μιμείται κανέναν άλλο συγγραφέα στον τρόπο σκέψης και συγγραφής και είναι αυθεντικός στον αγώνα που κάνει για τη διανοητική του ζωή, προσαρμοστικός σε όλες τις εκφάνσεις της επινόησης στους ήρωές του, εκφράζεται ελεύθερα αναζητώντας νοητικούς ερεθισμούς και οργανώνει με περισσή τέχνη την πλοκή της ιστορίας, καθώς και εφευρίσκει άριστες ερμηνείες σε όλα του τα αποκαλυπτικά ευρήματα.

Θα έλεγε κανείς ότι διακρίνεται μια συναισθηματική σταθερότητα σε όλο το πόνημά του, η οποία έχει ένα σκοπό, μια ανεξαρτησία, κυρίως μια παραδοχή για την ισότητα των δυο φύλων και δείχνει μια απέχθεια για τη βία, τον εξαναγκασμό και κάθε είδος κακουργήματος.

Το μυθιστόρημα αυτό, κατανοώντας το προσεκτικά και προσπαθώντας να βρεθούν οι αρετές του, μπορούμε να πούμε ότι έχει πολλές, όπως επίσης ότι έχει και μια λογική ανάλυσης ως προς το θέμα του, που αφορά πρωταγωνιστές προσκολλημένους σε μια έρευνα, που στην ηθική ανάλυση εμπνέει στον αναγνώστη μια πίστη και του διδάσκει την αλήθεια.

Τους χαρακτήρες των ηρώων δεν τους αναλύει ο ίδιος, δεν είναι εξάλλου αυτή η δουλειά του, αλλά μας αφήνει εμάς να εξετάσουμε τον χαρακτήρα του καθενός από τα λόγια, τις ιδέες, τις σκέψεις, τις πράξεις του.

Η λογοτεχνική αξία του πονήματος κρίνεται από τα άπειρα συναισθήματα που μας προκαλεί και που γεννιούνται στην ψυχή μας εφόσον επιδρούν επάνω μας με ανώτερα και ευγενικά συναισθήματα πέρα από τα κατώτερα και βάρβαρα πάθη.

Όσο για την αισθητική ανάλυση του πονήματος, ο αναγνώστης από τις πρώτες κιόλας προτάσεις καταλαβαίνει ότι ο τρόπος, η γλώσσα και το ύφος του συγγραφέα είναι εκφραστικός, λογικός, ζωντανός, σωστός.

Ο συγγραφέας επιχειρεί και πετυχαίνει μια πραγματική ανάλυση του θέματος που αναπτύσσει εξετάζοντας τα πολιτισμικά και ιστορικά του στοιχεία με αξιοθαύμαστες έρευνες, μελέτες, συγκρίσεις και τεχνικές.

Διαβάζοντας το πόνημα, διακρίνουμε την έμπρακτη αγάπη σ’ αυτό που κάνουν οι δυο ερευνητές που αναφέρονται (άνδρας-γυναίκα), την πίστη στην ιδέα και στην αξία της έρευνας, όπως επίσης και το κορύφωμα της δημιουργίας τους, που έχουν το δικαίωμα να δημιουργήσουν προσωπική ζωή, να ζήσουν, να ερωτευθούν, να μορφωθούν και να αισθάνονται όμορφα μέσα σ’ ένα οργανωμένο κοινωνικό σύνολο, υπηρετώντας τους συνανθρώπους τους για μια έρευνα, μια μελέτη, που ανήκει σε κάποια συγκεκριμένη εποχή με ιδιαίτερο χαρακτήρα και στηρίζοντας ο ένας τις σκέψεις και τις ενέργειες του άλλου.

Αυτό βέβαια μας δίνει την έννοια του ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ, γιατί ανήκει σε μια φιλοσοφική - κοινωνική κίνηση που αποβλέπει στην εξύψωση των ανθρώπινων δυνατοτήτων.

Διακρίνουμε δε την ελευθερία της προσωπικότητας που πραγματώνεται στον αγώνα και στο δόσιμο για τους άλλους, για το σύνολο.

Στο όλο πόνημα διαφαίνεται ότι το θέμα του διαφέρει θεμελιακά από όλα τα άλλα, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον κι εντυπωσιακό και η αξία του δεν μπορεί φυσικά να μετρηθεί με περιορισμένα ή εφήμερα υλικά μέτρα.

Ο συγγραφέας έχει συλλάβει τις φωτεινές αξίες της ζωής με εσωτερική ελευθερία και ανεξαρτησία, δείχνοντας ανωτερότητα, ευγένεια, μεγαλοπραγμοσύνη.

Είναι ειρηνικός και πράος.

Τιμάει και σέβεται την έννοια της οικογένειας, καθώς κι εμπιστεύεται τον άνθρωπο ως πλάσμα μοναδικό στο είδος του μέσα στο σύμπαν, οποιαδήποτε εποχή κι αν έζησε αυτό.

Και ως ανθρωπιστής ρυθμίζει τη συμπεριφορά του όχι σύμφωνα με το τι γίνεται στον κόσμο, αλλά με το «τι πρέπει να γίνεται» και ποιους υψηλούς στόχους πρέπει να κατακτούμε και να υπηρετούμε.

Μισεί το ψέμα και την πλάνη και δεν τον παρασύρει η καθημερινότητα, αν συγκρίνει κανείς το θέμα που διάλεξε να γράψει, αλλά αναδύεται από τον κόσμο, έναν κόσμο που συνταιριάζει πολύ αριστοτεχνικά στις αρχαίες και στις σημερινές του εκφάνσεις.

Καθορίζει υψηλούς στόχους και πιστεύει στις αγνές έννοιες του πολιτισμού μοχθώντας να γίνει καλύτερος στην εποχή μας – με την ευρεία έννοια – δίνοντάς μας την εντύπωση ότι ο αγώνας του γίνεται και η ελπίδα της ανθρωπότητας.

Το θέμα που διαλέγει ο συγγραφέας στο πόνημά του δηλώνει πως ο πολιτισμός είναι τρόπος ζωής γι’ αυτόν.

Ξεδιπλώνει ένα επιστημονικό ταλέντο που κρύβει καλά μέσα του και επιμελείται τα κείμενά του με βαθιά γνώση και στρατηγική, καθώς και με μια συνειδητή πράξη και με αντίσταση σε παντός είδους κρίση στον πολιτισμό μας, δίνοντας έτσι μια υπόσταση στη διαμόρφωση της εθνικής μας ταυτότητας και σε ό,τι όμορφο και ανθρώπινο έχει φτιάξει ο ίδιος στο μυαλό του λόγω της παιδείας του, η οποία διαφαίνεται στα κείμενά του, στις προτάσεις του, στις λέξεις του.

Το ότι ο συγγραφέας ασχολείται με τον Ηρακλή, την εξέχουσα αυτή μορφή της ελληνικής μυθολογίας, δεν είναι καθόλου αξιοπερίεργο, αλλά ούτε και αφύσικο γεγονός. Εξάλλου δεν είναι κι ο μοναδικός που ασχολήθηκε μ’ αυτό το θέμα.

Ο συγγραφέας, μέσω ενός άθλου του Ηρακλή, σκοπό έχει να απελευθερώσει κρυμμένους κώδικες που δεν γνωρίζει ο πραγματικός κόσμος. Το παιχνίδι για τις ενδείξεις μας οδηγεί πίσω στον μύθο.

Οι Κένταυροι στο δάσος της Φολόης είναι μια λαϊκή λογοτεχνική παρουσία στον μύθο–ιστόρημα που είναι, πιστεύω, συμβολική και προκύπτει από μια πολιτισμική ανάγκη του συγγραφέα να επανακαθιερωθεί η κυριαρχία του πολιτισμού σ’ αυτό που οι Έλληνες της αρχαιότητας αντιλαμβάνονταν ως δική τους σφαίρα γνώσης και επιρροής.

Η αγωνία του αναγνώστη στο όλο πόνημα εστιάζεται σε μια έρευνα που κάνει μια ομάδα φοιτητών με στόχο να ανακαλύψουν τη σπηλιά του Κένταυρου Φόλου και φυσικά και τον ίδιο τον Κένταυρο.

Ο αναγνώστης αναρωτιέται μέχρι το τέλος αν η έρευνα θα αποβεί άκαρπη και αναμένει με τρανό ενδιαφέρον το τέλος της ιστορίας, με αισιοδοξία και εθνική περηφάνια.

Ένα είναι το βέβαιο στην όλη υπόθεση: Ότι ο άγνωστος και σκοτεινός κόσμος των μύθων είχε μια λογική συνείδηση για εκείνη την εποχή και μια ανώτερη γνώση γενικά, αλλά δεν είναι βέβαιο αν  συγκρούονταν με το διονυσιακό και το απολλώνιο στοιχείο.

Η μυθολογία μας λέει πως το δρυοδάσος της Φολόης ερέθιζε τη φαντασία των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι τοποθέτησαν στην άγρια αυτή φύση την κατοικία των μυθικών Κενταύρων.

Το ίδιο φαίνεται πως ερέθισε και τη φαντασία του συγγραφέα, ο οποίος μέσα από τον κεντρικό ήρωα της υπόθεσής μας γράφει αρχικά πως βρήκε ένα βέλος που σχετίζεται με κάποιο μύθο των Κενταύρων και του Ηρακλή, αλλά που αυτό το βέλος το πήρε ο καθηγητής του κι εξαφανίστηκε.

Να ήταν άραγε απαγωγή αυτή η εξαφάνιση ή κρυβόταν κάτι άλλο;

Μήπως ήταν εθελούσια ή πάλι κάποιος εκβιασμός εξωτερικού παράγοντα για τη ζωή του;

Και δεν είναι μόνο αυτά. Συμβαίνουν κι άλλα μυστήρια, περίεργα και παράδοξα. Κάποιος μυστηριώδης άνδρας ασπροντυμένος παρακολουθεί όλη την ομάδα των ερευνητών και παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της έρευνάς της.

Η ομάδα παρακολουθείται επίσης και από κάμερες ασφαλείας, όπως ανακαλύπτουν κάποια στιγμή, αλλά και από μια σκιά που γίνεται αέρας σε μια μυστική συνάντηση που έχουν όλοι μαζί, όπου συμφωνούν να συνεχίσουν κρυφά τις ανασκαφές με την υπόνοια ότι βρήκαν τη σπηλιά του Κένταυρου.

Στην προσπάθειά τους αυτή όμως αρχικά αποτυχαίνουν, επειδή κάνουν πίσω, λόγω παράνομης δραστηριότητας, αλλά επιμένουν αργότερα με περισσότερο πείσμα να συνεχίσουν την έρευνα ως το τέλος.

Ένας γεράκος μυθοπλάστης εμφανίζεται στην υπόθεση, ο οποίος δίνει πρωτοφανείς πληροφορίες και εξηγήσεις σε απαντήσεις του ήρωα Ηρακλή σχετικά με τον Ευρυμάνθιο κάπρο και αποκαλύπτει εντέλει ότι του έκλεψαν ένα σκελετό Γίγαντα που είχε βρει, του είπαν ψέματα και κατόπιν τον έβγαλαν τρελό.

Ο περίεργος θάνατος του πατέρα του που αναφέρει ο γέρος δημιουργεί ερωτηματικά για το αν ήταν έγκλημα και για το «αν και πως» σχετίζεται με την υπόθεση των αρχαιολογικών ευρημάτων, την απάντηση του οποίου γνωρίζει μόνο ο γέρος, όπως αποκαλύπτεται αργότερα.

Υπάρχει ακόμη και μια τρανταχτή αποκάλυψη του γέρου που λέει πως ο καθηγητής δήλωσε κατόπιν επίσημα ότι ανακάλυψε κάποιον σκελετό Γίγαντα στο Άργος, εκεί όπου βρέθηκαν οι Μυκήνες, μερικά μέτρα μακριά από τον τάφο του Αγαμέμνονα.

Περιέργεια επίσης μας γεμίζει το γεγονός ότι εξαφανίζουν μεν τον σκελετό, δημοσιοποιούν δε την εύρεσή του.

Αλλά συμβαίνουν κι άλλες μπερδεμένες καταστάσεις με αποκαλύψεις σχετικά με αρχαία ευρήματα που κάποιοι θέλουν να τα κρατήσουν κρυφά είτε γιατί τίθεται ζήτημα αρχαιοκαπηλίας είτε προστασίας ή ανθρωποθυσίας.

Τι γίνεται εντέλει με τα αποτελέσματα της όλης έρευνας;

Ποιοι είναι οι συμπαραστάτες της κοινωνίας και του κράτους στην εν λόγω ομάδα της έρευνας;

Τα ερωτήματα αυτά απαντώνται αν διαβάσει κάποιος το περιπετειώδες τούτο μυθιστόρημα με την αριστουργηματική πλοκή και δράση σε μια παράλληλη αναζήτηση της αρχαιομάθειας, της αρχαιολατρείας και της αρχαιοκαπηλείας.

Το «εάν και κατά πόσο» αιμορραγεί  ο ελληνικός πολιτισμός για τους «χαμένους θεούς» που οργιάζει στα χρόνια της κρίσης είναι μια αποκάλυψη και μια ανακάλυψη δική μας μέσω της ανάγνωσης αυτού του μυθιστορήματος του συγγραφέα Βασίλη Μακαρίου και το βιβλίο είναι διαθέσιμο στα χέρια του ενδιαφερόμενου αναγνωστικού κοινού, για τις επιπλέον αξιολογήσεις, εκτιμήσεις και κριτικές.